Program Formacyjny

Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży

1. Czy program formacyjny KSM jest potrzebny?

Jednym ze statutowych celów KSM jest kształtowanie dojrzałych chrześcijan. Cel ten jest realizowany m.in. poprzez cotygodniowe spotkania formacyjne zastępów, przez co spotkania te są nie do przecenienia. Niczym nie można ich zastąpić. Od treści i sposobu ich prowadzenia zależy chyba wszystko, czym KSM jest i jak służy Bogu, Kościołowi i Ojczyźnie.

Od początku reaktywowania Stowarzyszenia istniał problem programu formacyjnego. Jako, że Stowarzyszenie w duchu Akcji Katolickiej realizuje misję Kościoła, więc i program formacyjny Kościoła niejako automatycznie staje się programem formacyjnym KSM. Jest nim, ni mniej, ni więcej, tylko Objawienie Boże przekazywane z pokolenia na pokolenie w kontekście konkretnych uwarunkowań czasu i miejsca.

Powstaje jednak pytanie, czy wobec tego program formacyjny KSM ma dublować katechezę szkolną czy treści przepowiadania w czasie liturgii, czy ma stanowić ich uzupełnienie a może całkowicie odrębną jakość? Ponadto, czy program ten, ma być jednolity w całej Polsce, czy zróżnicowany? Wprowadzenie programu jednolitego byłoby skutecznym i wyraźnym budowaniem jedności Stowarzyszenia, co nie przeszkadza oddolnym inicjatywom jako reakcja na partykularne wspomniane wyżej uwarunkowania.

KSM realizuje misję Kościoła, i stąd jego program jest już określony, ustalony i niejako „narzucony” osobiście przez Chrystusa. Jest nim depozyt Objawienia zawarty w Piśmie św. i Tradycji, strzeżony i nieomylnie głoszony przez Kościół.

Po drugie, to właśnie „oddolna inicjatywa” całej rzeszy członków KSM i księży asystentów Oddziałów i Kół coraz częściej domaga się utworzenia jednolitego programu formacyjnego dla całej Polski. Statut w par. 28 mówi, że zadaniem Krajowej Rady jest jedynie „planowanie kierunków formacji Stowarzyszenia”, ale czy takim właśnie kierunkiem na najbliższe lata nie może być konkretny program?

Zalety posiadania programu są niewątpliwie wielkie. Oto kilka powodów:

1) Jedność Stowarzyszenia, co przy atomizacji społeczeństwa oraz wzrastającej liczbie członków jest dziś koniecznością, zwłaszcza, że wiele osób przychodzących do KSM to chrześcijanie tylko formalni.

2) Uchronienie przed swoistym zlaicyzowaniem – spłyceniem duchowym – niektórych Oddziałów i Kół lub nawet popełnieniem błędów doktrynalnych.

3) Ułatwienie pracy formacyjnej.

4) Ukazanie trwania w Stowarzyszeniu jako drogi do przebycia, jako czegoś dynamicznego, nieustannego rozwoju.

5) Podniesienie poprzeczki wymagań stwarzałoby możliwość skuteczniejszego „wypłynięcia na głębię” życia duchowego.

6) Wyraźniejsze ukazanie KSM-u jako żywej cząstki Kościoła.

7) Ułatwienie biskupowi diecezjalnemu „czuwania nad formacją” Stowarzyszenia (Statut, par.4)

2. Założenia i realizacja programu formacyjnego KSM

Z inicjatywy Prezydium Krajowej Rady KSM powstał zespół, który zajął się opracowaniem propozycji programowej dla całego Stowarzyszenia. Proponujemy więc siedmioletni  program wg następujących zasad:

1. Dwa lata formacji kandydata począwszy od 14 roku życia, dwa lata formacji członka juniora i trzy lata formacji członka zwyczajnego.

2. Osoby wstępujące do KSM-u w wieku późniejszym niż 14 lat realizowałyby cały program kandydacki a następnie włączałyby się w program juniorów lub seniorów od etapu aktualnie realizowanego w Oddziale.

3. Program obejmowałby 30-35 spotkań formacyjnych w ciągu roku i obóz wakacyjny odpowiedniego stopnia. Pozostały czas byłby do dowolnego zagospodarowania przez Oddział, by nie zaniedbać oddolnej twórczości i odpowiedzialności i podjąć tematy charakterystyczne dla swego środowiska.

4. Przejście na kolejny stopień odbywałoby się w święto patronalne Chrystusa Króla po dokonaniu jakiejś weryfikacji (ustalenie jej zasad odkładamy na przyszłość).

5. Każdy rok formacji posiada swoje przewodnie hasło rozpatrywane w pięciu aspektach – biblijnym, teologicznym, moralnym, liturgicznym, organizacyjnym.

6. Po zakończeniu siedmiu lat formacji KSM-owicz mógłby powtarzać, niektóre wybrane zagadnienia, wymagające pogłębienia oraz poświęcić się formacji młodszych.

3. Schemat programu formacyjnego KSM

Proponujemy następujące hasła poszczególnych stopni (lat) formacji:

  1. I.            Kandydat – „Spotkanie z Chrystusem”
  2. II.         Kandydat – „Spotkanie z Kościołem”
  3. III.      Członek junior – „Ja – człowiek”
  4. IV.      Członek junior – „Ja i ty”
  5. V.         Członek zwyczajny – „Ja i my – rodzina”
  6. VI.      Członek zwyczajny – „Ja i my – ojczyzna”
  7. VII.   Członek zwyczajny – „Ja i my – świat”

Program kandydatów byłby programem typowo ewangelizacyjnym, podejmującym podstawowe prawdy wiary i wprowadzającym w KSM, przygotowującym do złożenia przyrzeczenia.

Program juniorów, a więc osób w wieku intensywnego dojrzewania psychicznego i religijnego pomagałby poznać siebie i odpowiedzieć na podstawowe pytania egzystencjalne człowieka, pomagałby poznać i realizować elementarne relacje interpersonalne takie jak przyjaźń i miłość, oraz określić swoje miejsce w KSM-ie oraz efektywną pracę dla dobra organizacji.

Program członków zwyczajnych wprowadzałby w życie człowieka dorosłego, przygotowującego się do założenia rodziny, służby ojczyźnie i podejmowania zagadnień globalnych oraz naukę służenia młodszym KSM-owiczom. Przygotowywałby też do wstąpienia do Akcji Katolickiej zrzeszającej dorosłych.

Tematy umieszczone w programie oraz podana lektura nie są czymś zupełnie nowym i nieznanym w KSM-ie. Mamy wielkie bogactwo treści przekazane nam przez Ks. Andrzeja Zwolińskiego w jego publikacjach pisanych przede wszystkim z myślą o KSM-ie. Dlatego przy każdym prawie temacie jest odnośnik do tychże materiałów. Nie wyklucza to oczywiście możliwości korzystania także z innych opracowań o podobnej treści, których mamy w Polsce bardzo dużo.

Realizacja siedmioletniego programu formacyjnego pociąga za sobą konieczność szkolenia szerokich kadr zastępowych, instruktorów, kierownictw i innych liderów. Program bowiem nie zastąpi świadectwa żywego człowieka i oczywiście nie wprowadzi się w życie sam. Istnieje też potrzeba szkolenia księży asystentów, by coraz lepiej rozumieli, czym jest Stowarzyszenie, jakie jest jego miejsce w Kościele, życiu społeczno-publicznym, i podejmowali odpowiedzialność za jego właściwe oblicze, przede wszystkim duchowe.

4. Jak prowadzić spotkanie formacyjne?

Podstawowa praca oddziału i koła odbywa się podczas cotygodniowego spotkania formacyjnego prowadzonego w ramach całego oddziału, jeżeli jest on niewielki lub w mniejszych grupach zwanych zastępami (liczących 3-9 osób). Spotkania formacyjne prowadzi wyznaczony przez kierownictwo oddziału i odpowiednio przeszkolony zastępowy. Zarząd Diecezjalny KSM organizuje w tym celu szkolenia, przeznaczone dla kandydatów na zastępowych. Właściwymi zastępowymi winni być członkowie Kierownictwa Oddziału. Kierownictwo bowiem powinno stanowić zastęp kierowniczy formowany i przygotowywany (np. raz w miesiącu) przez księdza do zadań zastępowego. Spotkania prowadzić mogą także inne osoby, jak np. opiekunowie kół szkolnych, a przede wszystkim księża asystenci, szczególnie gdy oddział jest początkujący. Celem spotkań formacyjnych jest zbliżenie ich uczestników do Boga i doskonalenie siebie oraz uczenie się, jak innym w tym pomagać. Spotkanie formacyjne więc winno dostarczać odpowiedniej wiedzy, uczyć modlitwy, kształtować katolickie postawy moralne. Spotkania winny odbywać się co tydzień o stałej porze i miejscu i być otwarte, tzn. dostępne dla wszystkich, także nie należących do KSM-u.

Spotkanie formacyjne musi być dobrze przygotowane, aby było ciekawe i bogate treściowo. Przygotowanie zawiera modlitwę osobistą prowadzącego, medytację nad treściami, które mają być przekazane, zapoznanie się z tematem, ustalenie celu spotkania, analizę lektury, sporządzenie konspektu i konsultację z księdzem asystentem. Konspekt, umieszczony w specjalnym zeszycie lub teczce, zawiera sporządzony na piśmie plan spotkania wg określonej metody, temat, cel, pytania pomocnicze i odpowiedzi, odnośniki do lektury, propozycje praktycznych zastosowań oraz datę i miejsce spotkania.

Optymalny czas trwania spotkania to 1-2 godz. Ważne jest punktualne rozpoczęcie, pamięć o temacie, celu, trzymanie się treści spotkania. Prowadzący ma być nie tyle nauczycielem, ile świadkiem przekazywanych prawd, ma nie tyle podawać gotowe rozwiązania, ile kierować wspólnym ich odkrywaniem.

Metod prowadzenia spotkań formacyjnych może być wiele. KSM poleca szczególnie metodę tzw. rewizji życia, albo ewangelizacji życia: „widzieć – ocenić – działać”. Jest to metoda stosowana przez Akcję Katolicką jeszcze przed wojną. Dziś wraca się do niej powszechnie, jest stosowana także przez wiele ruchów formacyjnych. Istotą jej jest trójstopniowy schemat, który stawia na pierwszym miejscu solidną wiedzę, intelekt, rozeznanie rzeczywistości, a nie tylko przeżycia; dalej uczy krytycyzmu i oceny rzeczywistości i w końcu prowadzi do wypracowania postawy czynnej, wyrażającej się w realizowaniu konkretnych zadań. Jest to więc metoda najlepiej służąca realizacji ideałów, którym służy KSM.

Przebieg spotkania wg powyższej metody może wyglądać następująco:

1. Modlitwa rozpoczynająca spotkanie.

2. Nawiązanie do treści poprzedniego spotkania i rozliczenie się z podjętych postanowień.

3. Zapowiedź tematu i przebieg spotkania:

a)      Widzieć – zobaczyć rzeczywistości, jej realia. Dostarczenie maksimum wiedzy na podany temat poprzez wykład, referat, wspólną lekturę rozdanych kopii tekstu, zadawanie pytań, wyświetlenie filmu, odtworzenie taśmy z magnetofonu itd. Gdy chodzi o przedstawiony poniżej program formacyjny KSM, będzie to zapoznanie się z treścią lektury podanej przy temacie.

b)      Ocenić. Ocena zastanej rzeczywistości wg Pisma św. (aspekt biblijny), nauki Kościoła (aspekt teologiczny). Postawienie pytań typu: Jak jest a jak być powinno? Dlaczego tak jest?

c)      Działać. Podjęcie i zapisanie przez uczestników konkretnych zadań do wykonania w świetle poznanej prawdy Ewangelicznej i nauki Kościoła (aspekt moralny), by przemieniać siebie, pomóc w przemianie bliźnim, przemieniać swoje środowisko, naród, jego życie kulturalne, społeczne, gospodarcze itp. Konieczne jest przy tym ukazanie związku podjętych zadań z liturgią, sakramentami, życiem modlitwy (aspekt liturgiczny) oraz życiem KSM-u w parafii (aspekt organizacyjny). Zadania mogą być indywidualne bądź zespołowe.

4. Zapowiedź tematu, który będzie realizowany za tydzień, omówienie spraw bieżących.

5. Omówienie spraw bieżących.

6. Modlitwa kończąca spotkanie.

Warto korzystać również z literatury pięknej (chociażby cytowanej obficie przez ks. A. Zwolińskiego w przytoczonych poniżej opracowaniach). Oczywiście, nie może zabraknąć śpiewu pieśni i piosenek religijnych, patriotycznych i innych stosownych do treści spotkania.

CZŁONKOWIE ZWYCZAJNI

KSM- tematy obowiązkowe:

  1. Akcja Katolicka i KSM. Działalność w KSM-ie jako przygotowanie do wstąpienia do Akcji Katolickiej dorosłych.
  2. KSM-owicze w partiach politycznych i samorządach
  3. Organizacja wypoczynku dla dzieci i młodzieży
  4. Jak zostać instruktorem KSM?
  5. Jak pomóc innym założyć nowy oddział KSM?
  6. Podstawy prawne KSM
  7. Analiza regulaminów

Tematy zalecane:

  1. Ludzkość (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 27)
  2. Przeludnienie świata? (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 28)
  3. Pokój (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 29)
  4. Środki społecznego przekazu (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 33)
  5. Ekologia (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 34)
  6. Kultura (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 35)
  7. Nauczanie społeczne Jana Pawła II (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 38)
  8. Życie gospodarcze – ekonomia a etyka (Zwoliński, Owoc pracy, 1, 2)
  9. Praca i jej znaczenie (Zwoliński, Owoc pracy, 8, 9)
  10. Obowiązek i prawo do pracy (Zwoliński, Owoc pracy, 10, 11)
  11. Płaca (Zwoliński, Owoc pracy, 12)
  12. Bezrobocie (Zwoliński, Owoc pracy, 13)
  13. Jaka Europa? (Zwoliński, Jaka Europa?)
  14. Przyszłość świata, problem globalizacji (Zwoliński, Owoc pracy, 44)
  15. W świecie (Zwoliński, Posyłam was, 8)
  16. Zadziwić świat (Zwoliński, W domu Mistrza, 8)
  17. Wiara apostoła (Zwoliński, Posyłam was, 9)
  18. Nadzieja apostoła (Zwoliński, Posyłam was, 10)
  19. Miłość apostoła (Zwoliński, Posyłam was, 11)
  20. Opcja preferencyjna na rzecz ubogich i odepchniętych (Materiały formacyjne KSM, Pelplin)
  21. 8 błogosławieństw: ubogi w duchu (Zwoliński, Posyłam was, 12)
  22. 8 błogosławieństw: sprawiedliwy (Zwoliński, Posyłam was, 15)
  23. 8 błogosławieństw: niosący pokój (Zwoliński, Posyłam was, 18)
  24. 8 błogosławieństw: prześladowany (Zwoliński, Posyłam was, 19)

Tematy uzupełniające:

  1. „Gaudium et spes”
  2. Dialog (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 31)
  3. Rozwój (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 32)
  4. Komunizm (Zwoliński, Owoc pracy, 5)
  5. Faszyzm (Zwoliński, Owoc pracy, 6)
  6. Kapitalizm (Zwoliński, Owoc pracy, 7)
  7. Ochrona pracy (Zwoliński, Owoc pracy, 14)
  8. Ubezpieczenia społeczne (Zwoliński, Owoc pracy, 16)
  9. Związki zawodowe (Zwoliński, Owoc pracy, 17)
  10. Strajki (Zwoliński, Owoc pracy, 18)
  11. Przedsiębiorstwo (Zwoliński, Owoc pracy, 91)
  12. Własność prywatna (Zwoliński, Owoc pracy, 20, 21, 22, 23)
  13. Przedsiębiorczość (Zwoliński, Owoc pracy, 24)
  14. Bogactwo, bieda, ubóstwo (Zwoliński, Owoc pracy, 25, 26, 27)
  15. Handel, giełda (Zwoliński, Owoc pracy, 30, 31)
  16. Pieniądz (Zwoliński, Owoc pracy, 32)
  17. Konsumpcja a oszczędzanie (Zwoliński, Owoc pracy, 33,34)
  18. Rolnictwo (Zwoliński, Owoc pracy, 41)
  19. Kościół o gospodarce (Zwoliński, Owoc pracy, 3)
  20. Przemoc, terroryzm (Zwoliński, Zbiorowy obowiązek, 30)